‘Anti-veehouderijlobby zit overal, krimp veestapel is het doel’

Melkveehouders zijn het helemaal zat. Continu worden ze met halve en hele leugens in een kwaad daglicht gezet. En het lijkt met de dag erger te worden, nu ook het vega-terrorisme op de deur klopt van collegaveehouderijsectoren.Het maakt de vraag actueel hoe lang het nog duurt voordat het eerste melkveebedrijf wordt bezet.

Stalguerrilla op het platteland. Onder die kop bracht De Telegraaf op 13 mei een alarmerend artikel over het toenemende geweld van dierextremisten tegen boeren. Met inbraken, bedreiging, intimidatie en sabotage houden dierextremisten boerenfamilies uit hun slaap, stond er te lezen. Twee dagen later onderstreepte de urenlange bezetting van een varkensbedrijf in Boxtel door 150 dierextremisten hoe actueel het artikel van redacteur Edwin Timmer was. De vraag rijst hoe lang het nog duurt voordat het eerste melkveebedrijf bezoek krijgt van ongenode gasten.

‘Dat kan zo maar een keer gebeuren’, denkt Caroline van der Plas, momenteel chefredacteur bij Pig Business, een vakblad voor varkenshouders. Ze volgde de gebeurtenissen in Boxtel van nabij en ging een aantal jaren geleden als journalist twee dagen undercover in een kamp voor dierenactivisten in het Engelse Tonbridge. Daar zag ze hoe jongens en meisjes werden opgeleid om harde acties uit te voeren tegen de vleesindustrie. ‘Beïnvloedbare tieners en twintigers werden geronseld door de top van de Europese dierenactivistenbeweging.’ Van der Plas leerde er hoe je blokkades moet maken, hoe je dreigbrieven verstuurt zonder sporen na te laten, hoe je moet vechten tegen de politie, hoe je je computer moet beveiligen en hoe je dierenbevrijdingsacties kunt uitvoeren.

Het accent lag destijds vooral op vleesbedrijven en de bontindustrie, schetst Van der Plas. ‘Een groot aantal branden in vleesbedrijven en talloze dierenbevrijdingsacties bij de nertsenfokkers waren het gevolg. Nu zijn andere veehouderijsectoren aan de beurt’, weet ze zeker. Minstens zo zorgelijk vindt ze dat de rebellerende dierenactivisten van toen zich nu hebben geworteld in de politiek, de overheid, de media, de wetenschap, het onderwijs en de rechtspraak. ‘Er is op allerlei niveaus een felle lobby gaande tegen de Nederlandse veehouderij. Boeren vragen zich af waarom milieupartijen en dierenorganisaties zoveel aandacht krijgen in de media. Ik weet precies waarom. Zij zijn de media, zij zijn de politiek, zij zijn het onderwijs, zij zijn de overheid, zij zijn de wetenschap en zij zijn de rechtspraak geworden. Alleen hebben ze de lange haren, kistjes en legerbroeken ingeruild voor keurige kapsels en moderne, hippe kleding. De met krantenletters aan elkaar geknipte dreigbrieven zijn verruild voor Twitter en Facebook. En het kraakpand is ingeruild voor de grachtengordel.’

Schuld van de boeren

Of Van der Plas gelijk heeft? Feit is dat je in de media tegenwoordig struikelt over de problemen die de agrarische sector in Nederland ten laste worden gelegd.  ‘Het laatste wat de sector moet doen, is zichzelf in een Calimero-rol laten drukken. Want er valt op een aantal terreinen wel degelijk wat te verbeteren. Maar feit is wel dat organisaties die daar belang bij hebben de berichtgeving regelmatig kleuren’, zegt Jan Cees Vogelaar, in tal van functies nog altijd nauw betrokken bij het wel en wee van de sector. Hij was mede-oprichter van Stichting Agri Facts, die rapporten en onderzoeken van en voor overheden en niet-gouvernementele organisatie (ngo’s) over de veehouderij wetenschappelijk toetst. Agri Facts boekte inmiddels al een aantal successen. Diverse organisaties, waaronder het Planbureau voor de Leefomgeving, moesten rectificeren omdat hun ‘feiten’ niet klopten.

‘Horendol als je de krant openslaat’

Melkveehouder Piet de Boer uit Weidum (zie ook reportage op pagina 12-13) ergert zich regelmatig over het beeld dat van de melkveesector wordt geschetst.‘Het gebeurt wekelijks dat je een krant openslaat en als melkveehouder wordt afgeschilderd als milieucrimineel.’ Toen de Leeuwarder Courant vorig jaar naar zijn inzicht op dat punt ook uit de bocht vloog, klom hij in de pen voor een ingezonden stuk. De reacties en steunbetuigingen stroomden binnen, terwijl de hoofdredacteur en journalist Jantien de Boer een halve dag langskwamen op zijn bedrijf.

‘Ze waren oprecht onder de indruk hoe wij als gangbare boer voor het landschap en de vogels zorgen. De toon van de Leeuwarder Courant is daarna ook gematigd, maar in andere media is het nog dagelijks een crime. Ik heb nog steeds veel plezier in het vak, maar dit soort zaken komt mij vaak de strot uit. Wij weiden de koeien dag en nacht en krijgen nooit klachten, wel veel complimenten. Vervolgens moet in voortdurend lezen hoe slecht we het doen. Wie weet hoe we ons daar nog beter tegen kunnen weren, mag alstublieft met de oplossing komen.

’Vogelaar heeft wel een verklaring voor het anti-landbouwsentiment dat er lijkt te heersen in Nederland. ‘De bevolking in Nederland is explosief gegroeid ten opzichte van andere Europese landen, woont vooral in steden en heeft niets met landbouw.’ Het is volgens hem een belangrijke reden dat conclusies van rapporten vaak van tevoren al vaststaan. Mineralen in oppervlaktewater. Ammoniak en verzuring. Fijnstofproblematiek. Landbouwgif in oppervlaktewater. Uitstoot van broeikasgassen. In veel rapporten wijst de vinger al snel richting veehouderij. ‘Er is een georganiseerde lobby die stevig inzet op krimp van de veestapel.’ Hij zet vraagtekens bij de meegaande houding van belangenbehartigers en agribusiness bij de uitkomsten. ‘Laat je je bejagen of ga je terugjagen? Ik denk dat er genoeg harde feiten zijn om terug te jagen.’

Slim uitgevoerd offensief

Melkveehouder en bestuurder Eline Vedder uit Drenthe treedt regelmatig op in tv-programma’s. Daar merkt ze dat er vaak strak wordt gestuurd op de boodschap die naar voren moet komen. ‘Dan willen ze dat ik iets zeg in een bepaalde richting, terwijl ik juist een heel andere kant op wil. Het is lastig om je boodschap goed voor het voetlicht te brengen.’ Ook Vedder is ervan overtuigd dat een heel netwerk van organisaties, partijen en media warme banden onderhoudt. Ze schreef er enige tijd geleden een column over, waarin ze diverse lijntjes tussen pro-vega, anti-dierlobby en een aantal media blootlegde. Ook valt het haar op dat moties van de Partij voor de Dieren in de Tweede Kamer, acties van Wakker Dier op radio en tv en uitzendingen van Zembla of Radar in kort tijdbestek bijna altijd over hetzelfde onderwerp gaan. ‘Toeval? Of gewoon een heel slim uitgevoerd offensief? En daar moeten wij boeren, slechts gewapend met nuchter boerenverstand, dan tegengas aan proberen te geven, tussen het runnen van een boerderij door.’

‘Makkelijk is het niet, maar toekomst is er zeker’

‘Het fosfaatgebeuren heeft er enorm ingehakt. Dat heeft veel energie weggehaald bij melkveehouders, zeker als je dan ook nog eens continu allerlei negatieve publiciteit over je heen krijgt’, constateert melkveehouder Wilco Brouwer de Koning (37) uit Heiloo. Hij zit in de LTO-vakgroep Melkveehouderij en was een van de organisatoren van de actie #doesnormaal. ‘Wat er in Boxtel is gebeurd, ging veel te ver. Dat kan niet en dat mag niet.

Daarom hebben wij met trekkers een statement gemaakt: kunnen we op een fatsoenlijke manier met elkaar het gesprek aan gaan in plaats van mensen te gijzelen? Dat heeft een hoop positieve reacties opgeleverd, ook vanuit de algemene media.’ Brouwer de Koning antwoord volmondig ‘ja’ op de vraag of er toekomst is voor de melkveesector in Nederland. ‘De wereld blijft veranderen, dat zal niet stoppen. Maar ontwikkel mee, blijf gewoon je verhaal vertellen, stel je open en ga het gesprek aan want er is veel onkunde over de melkveehouderij.’ Hij denkt dat de melkveehouderijsector met gras, de rol van de koe in de kringloop en een modern en diervriendelijk imago bij het grote publiek genoeg draagvlak heeft voor een mooie toekomst.

Een partij die volop bezig is om een boerentegengeluid te organiseren, is Team Agro NL. Gangbare boeren, biologische boeren, natuurboeren, veehouders en akkerbouwers en tuinders trekken daarin gezamenlijk op, als koepel van bestaande pr-initiatieven. Doel: een effectieve en slagvaardige communicatie en public relations voor de hele sector. Caroline van der Plas is mede-initiatiefnemer. Ze zegt: ‘Als boeren moeten wij ons verhaal nog meer en nog vaker blijven vertellen. Aan de politiek, aan de media, in het onderwijs, maar vooral aan de burger. Want hoe moedeloos je er misschien soms ook van wordt, 98 procent van de burgers is geïnteresseerd. Maar ze kennen het verhaal niet. Daar moeten we ons op richten. Communiceren, praten, vertellen, laten zien. En vooral herhalen. Moet het tienduizend keer? Doe het dan 10.001 keer. Want bij de burger zit je licence to produce.’

Kalfjes achilleshiel sector

Het stemt Vedder blij dat tal van boeren en boerinnen uit verschillende landbouwsectoren inmiddels volop bezig zijn met allerlei kleinere initiatieven die van onderop komen. ‘Communicatie wordt pas sterk als het onderwerp heel dicht bij je ligt. Dan komt het uit je hart, is het echt en komt de boodschap over.’ In haar optiek is in Nederland sprake van een relatief kleine anti-veehouderijgroep, die buitenproportioneel veel lawaai maakt. ‘Dat kunnen ze blijven maken zolang ze bij de stille meerderheid, die niet zo goed weet hoe de vork precies in de steel zit, een gehoor vinden. Wij moeten er voor zorgen dat dat podium tegen die extreme organisaties zegt: ‘Hee, stelletje mafkezen, wat voor onzin zijn jullie aan het verkondigen’. 

Streng zijn

Daarom is het zo nodig om te blijven investeren in het vertrouwen tussen agrarische sector en de samenleving.’

Hoe? ‘Transparant zijn. Je verhaal vertellen, op open dagen, op social media, waar maar. En verder keihard je best doen’, antwoordt Vedder. ‘Maar ook streng zijn voor jezelf.’ Voorbeelden? De melkveehoudster stelt dat het onderwerp kalfjes erg gevoelig ligt. ‘Dat is de achilleshiel van de sector. Blijf daar ver weg van discussie. Er zijn boeren die zwakke kalveren niet willen behandelen, omdat de prijzen slecht zijn. Dan bekijk je het echt te smal. Dat kalfje zorgt ervoor dat jouw koe melk geeft, dat je aaibaar bent voor het publiek. Behandel dat kalf dan ook als zodanig.’

In de algemene en landelijke media is het momenteel vooral De Telegraaf die regelmatig een duidelijk tegengeluid laat horen in het voordeel van de boeren. Toch lijkt er ook bij andere media sprake van een kentering. Zo concludeert columnist Jan-Willem Wits in Adformatie dat ‘de negatieve framing van grotere dierhouderijen als megastal z’n langste tijd wel heeft gehad. Hij schrijft: ‘Nu de Wageningen Universiteit openlijk Wakker Dier heeft beticht van overdrijving, beginnen journalisten eindelijk een keer kritische vragen te stellen. Het leidde in De Volkskrant tot een artikel met als kop: ‘Hoe slecht is de megastal écht?’

‘Herhaal je boodschap 10.001 keer als het tienduizend keer moet. Want bij de burger zit je licence to produce.’

Ook bij de bezetting van de varkensstal in Boxtel kregen de boeren de publieke opinie mee. Maar Vedder weet dat de strijd niet gestreden is. ‘Ik ben bang dat dat niet de laatste actie was, er komen er meer, dat hebben ze ook aangekondigd. Dit zijn partijen die maar een ding willen: de veehouderij moet weg uit Nederland. Daar valt ook niet mee te praten. Ik geloof heilig in dialoog, maar wel met partijen die daar open voor staan, zoals de Dierenbescherming. Voor de rest blijft het een kwestie van: wees transparant, vertel je verhaal en blijf keihard je best doen. Veel meer kun je niet doen.’