Een groep van zestien melkveehouders in en om Joure wil via mono-mestvergisting 2,5 miljoen kuub biogas opwekken voor koffiefabriek Douwe Egberts. De voorbereidingen daartoe zijn in volle gang.
In Joure en omstreken worden de voorbereidingen getroffen voor een ambitieus en prestigieus biogasproject, dat als blauwdruk moet dienen voor toekomstige initiatieven in Friesland. Een groep van zestien melkveehouders heeft vergevorderde plannen om gezamenlijk biogas op te wekken voor de Jouster productielocatie van Douwe Egberts (DE).
Klaas Kloosterman is initiatiefnemer van het project. Hij runde tot 2010 een melkveebedrijf met 200 koeien in Broek. In 2011 richtte hij natuur- en waterlandgoed Trijntje Wiel op. In het najaar van 2021 vatte hij het plan op melkveehouders in de regio te verenigen om samen biogas op te wekken voor Douwe Egberts. ‘Ik kom oorspronkelijk uit Overijssel. Daar zijn al vergelijkbare initiatieven opgestart. Dat kan hier ook, dacht ik, toen ik rijdend over de A7 de stoom uit de koffiefabriek zag komen.’
Kloosterman wist al snel een groep van zeven melkveehouders enthousiast te maken voor zijn plannen. Inmiddels zijn er zestien melkveehouders aangesloten bij het project. Na een eerste informatiebijeenkomst volgde in maart dit jaar een excursie naar Overijssel. Kloosterman was intussen al druk bezig om ook de gemeente, de provincie én Douwe Egberts mee te nemen in zijn plannen. ‘We hebben een aantal gesprekken gevoerd met DE. Ze reageerden enthousiast en ook het moederconcern JAB in Duitsland gaf groen licht. Dit project helpt DE aan de duurzaamheidsdoelstellingen te voldoen. Het past gewoon.’
Haalbaarheidsonderzoek gefinancierd
Begin dit jaar werd een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd. Provincie Fryslân en gemeente De Friese Meren legden daarvoor allebei € 17.500 in. ‘Richting de deelnemende boeren was dat een belangrijk signaal’, zegt Kloosterman, die wilde voorkomen dat melkveehouders al in een vroeg stadium en zonder toezeggingen op kosten werden gejaagd. De initiatiefnemer van het project merkte al snel dat de provincie en de gemeente door wilden met het project. ‘Dit initiatief wordt als blauwdruk gezien voor toekomstige projecten’, aldus Kloosterman, die merkt dat er door de toegenomen druk op de energiemarkt en verduurzaming meer interesse is voor biogasprojecten.
De deelnemende boeren hebben zich verenigd en richtten samen een biogascoöperatie op. Deze coöperatie is aandeelhouder van de bv, die het biogas inkoopt en verkoopt. Als initiatiefnemer stak Klaas Kloosterman inmiddels heel wat van zijn vrije tijd in het Jouster biogasproject. ‘Er gaat veel tijd zitten in de juiste afstemming tussen de belanghebbenden. Dit project is een mooie kans voor melkveehouders in deze regio. Met die gedachte ben ik hieraan begonnen. Het is mijn drijfveer om het van de grond te krijgen’, zegt Kloosterman, die laat weten dat nog eens tien melkveehouders interesse hebben om aan te haken.
De deelnemende melkveehouders hebben de keuzemogelijkheid om individueel te investeren in mono-mestvergisting of dit via de bv te laten doen. Het is de bedoeling dat één leverancier de installaties gaat leveren. In veel gevallen is daar geen bouwvergunning voor nodig en volstaat een melding. ‘Mono-mestvergisting is niet zo spannend. De overgang van een conventionele melkstal naar robotmelken heeft op bedrijfsniveau veel meer impact’, stelt Kloosterman.
‘Het kan toch niet zo zijn dat melkveehouders de energietransitie zelf volledig moeten faciliteren’
Mono-mestvergisting rendeert optimaal bij gebruik van dagverse mest. Het hebben van een dichte vloer is daarom een must. De zestien deelnemende melkveehouders – variërend in grootte van 90 tot 300 melkkoeien – zetten straks in totaal 75.000 kuub dagverse mest om in 2,5 miljoen kuub biogas (1,5 miljoen kuub aardgas). Het biogas gaat via een 20 kilometer lange gasleiding rechtstreeks naar afnemer Douwe Egberts. De koffiemakers zetten het biogas om in stoom voor het productieproces. De vrijgekomen restwarmte wil men gaan gebruiken om huizen in Joure mee te verwarmen.
Aanleg gasleiding kost € 1,6 miljoen
De kosten van de gasleiding bedragen € 1,6 miljoen (€ 80 per meter). Dat is een forse investering voor de bv, die het verdienmodel drukt. Kloosterman hoopt dat de politiek met een passende oplossing komt voor dit kostenplaatje. ‘Het kan toch niet zo zijn dat de melkveehouders de energietransitie zelf moeten faciliteren en voor hun duurzame gas meer moeten betalen dan het transporttarief van aardgas?’, vraagt hij zich luidop af.
Het Jouster biogasproject dingt in september mee naar SDE-subsidie. In januari wordt duidelijk of die wordt toegekend. ‘Een cluster als het onze heeft voorrang op individuele projecten’, aldus Kloosterman. Het is de bedoeling dat Douwe Egberts gedurende de 12-jarige SDE-periode het biogas afneemt. De deelnemende melkveehouders worden betaald naar rato. ‘We moeten een en ander nog in contractvorm gieten, maar het ziet er gunstig uit met interessante terugverdientijden’, aldus Kloosterman.
In het gunstigste geval wordt Douwe Egberts in de tweede helft van 2023 van biogas voorzien door melkveebedrijven uit Joure en omstreken. ‘Ik heb er het volste vertrouwen in dat dit van de grond komt. Dit duurzame project biedt volop kansen en wordt door alle partijen gedragen’, aldus Kloosterman, die een zonnige toekomst ziet voor mono-mestvergisting. ‘Drie koeien kunnen al een huishouden van gas voorzien.’
‘Goede stap voor klimaat én eigen verdienmodel’
De deelnemende melkveehouders zijn enthousiast over het Jouster biogasproject. ‘Wij hebben zonnepanelen en zijn met ons bedrijf van het gas af. In het verlengde daarvan zie ik de productie van biogas als een mooie volgende stap’, zegt Sjoerd Minnema uit Vegelingsoord. Zijn collega Tinka Jongsma deelt die opvatting: ‘Het is mooi om dit met elkaar te doen. Richting de toekomst voelt het als een goede stap voor het klimaat en voor ons eigen verdienmodel.’
Ook de broers Rudolf en Herman Lenes in Vegelingsoord behoren tot de groep van zestien melkveehouders die biogas wil produceren voor Douwe Egberts. Herman Lenes is positief over de voortgang van het project. ‘Het is belangrijk voor ons dat de provincie en de gemeente het haalbaarheidsonderzoek hebben gefinancierd. Anders komt zo’n project niet van de grond’, vertelt Lenes, die met zijn broer 190 melk- en kalfkoeien en 100 stuks jongvee houdt op 71 hectare grasland.
Van de zestien deelnemende melkveebedrijven zijn er drie bedrijven met een PAS-melding, waaronder het bedrijf van Lenes. Volgens het beruchte stikstofkaartje van minister Van der Wal moeten de broers 47% stikstofuitstoot reduceren. ‘Met het biogasproject kunnen we in onze regio voldoen aan de stikstofopgave. Met het vergisten van dagverse mest reduceren we stikstof- en methaanuitstoot. De provincie heeft aangegeven de stikstofkaart naast zich neer te leggen en lijkt bereid om de deelnemende PAS-melders in dit project te legaliseren. Dat biedt perspectief voor de toekomst’, stelt Lenes, die wel graag wil weten hoeveel koeien hij en zijn broer in de toekomst mogen houden. ‘Dat moeten we weten voordat we definitief kiezen voor mono-mestvergisting.’ De broers Lenes moeten hun stalvloer deels aanpassen om dagverse mest te kunnen vergisten. Dat vraagt een investering van € 200.000. Ze hopen daarbij gebruik te kunnen maken van een subsidieregeling. ‘Dit project geeft ons energie en zorgt dat we dichter bij de burger komen te staan. We produceren voedsel en zorgen met agrarisch natuurbeheer voor een stukje biodiversiteit. De productie van groene energie is een volgende license to produce.’
Dit artikel verscheen in magazine Agrarische Schouw dat vanaf 16 september 2022 in Noord-Nederland is verspreid.
