De ‘million-dollar-question’ van deze tijd? Niet of we grote opgaven hebben, maar hoe we nu eindelijk eens een beetje tempo krijgen in oplossingsrichtingen. Klimaat, stikstof, woningbouw, 
natuur, het stapelt zich op tot een knoert van dossiertoren waar menig ambtenaar zijn bureaustoel niet meer achter vandaan ziet. En eerlijk is eerlijk: of je nou links of rechts kijkt, met een groene of grijze bril: we moeten concluderen dat we er van alle kanten vooralsnog maar weinig van bakken.
Farming looks mighty easy….
Neem het ruimtelijk vraagstuk. Recent zaten we aan tafel met de overheid om te praten over een grondfinancieringsinstrument. Klinkt technisch en dat is het ook, maar in de kern is het gewoon een poging om natuurdoelen zoals Natuurnetwerk Nederland (NNN) en Natura 2000 te combineren met agrarische belangen in bepaalde gebieden. Klinkt als win-win, of eigenlijk win-win-win. Voor natuur, boer én overheid. En we wachten niet af. We doen het proactief. Omdat we vinden dat oplossingen niet op papier moeten ontstaan, maar op het land. Dwight Eisenhouwer, president in de VS van 1953 tot 1961 zei het ooit al: ‘Farming looks mighty easy when your plow is a pencil and you’re a thousand miles from the corn field.’
Muurvast in moeras van regels
Precies dat dus. En daarom: instrument ontwikkeld – check. Toegevoegde waarde – check. Bottom-up aanpak – check. Landbouwers betrokken – check. Algemene energie – check. Kat in het bakkie? Nou, nee. Want zodra je denkt dat je de snelweg op kan, blijkt dat je met de handrem erop rijdt. We roepen allemaal om verandering, we praten in termen van versnelling, vooruitgang, transitie. Maar ondertussen zitten we muurvast in een moeras van regels, voorschriften en juridische loopgraven. Met de stikstofaanpak als paradepaardje van onze bestuurlijke verlamming. Elke keer als er ergens iets misgaat, schroeven we het voorzorgsbeginsel nog een tandje strakker aan. Zodat dit nog meer zekerheid biedt, het schijngevoel dat we alles onder controle hebben.
Zodra het gloort komen ze, de juristen
En zo komen we weer bij ons innovatieve instrument. Iedereen ziet dat het iets kan betekenen. Maar dan komen ze: de juristen. Met vragen over precedentwerking, staatssteun, toekomstige claims, en natuurlijk: de publieke opinie. Maar het ergste is wellicht nog dat het moet passen binnen de wettelijke kaders van nu. En dan weten we eigenlijk al hoe laat het is. Want als je een nieuw idee toetst aan een systeem dat is ontworpen om het bestaande te beschermen, dan schuurt het. Altijd.
Vallen er massaal doden?
Dus: wanneer halen we die handrem er nou eens echt af? En stel dat we dat doen – vallen er dan werkelijk massaal doden, maken we gigantische brokken? Of is het risico van stilstand uiteindelijk groter dan het risico van een stuurfoutje? Ik weet het antwoord ook niet precies. Maar ik weet wel dit: als we blijven rijden met de handrem erop, raken we uitgeput. Of we komen gewoon te laat. Dus alsjeblieft, haal die handrem er nu eens af!
Pieter van der Valk
Melkveehouder in Ferwoude
