‘Rechters zullen een stikstofbeleid dat juridisch aan alle kanten rammelt nooit toestaan als basis voor beleid. De regering moet erkennen dat het compleet is vastgelopen. Het is daarom beter om een nieuwe start te maken’, stelt publicist Rutger van den Noort. Hij doet in dit opiniestuk tien aanbevelingen voor een nieuwe start.

Ons land zit op slot door de stikstofregels, die alle vooruitgang blokkeren en verstikken. Het verzet tegen het stikstofbeleid groeit en er dreigen allerlei rechtszaken. Eigenlijk moet je constateren dat het dossier muurvast zit en we er niet uitkomen. Door de aard van de problematiek is het voor de gemiddelde burger erg moeilijk te doorgronden wat er nou echt aan de hand is, waarom iedereen er zo moeilijk over doet en – veel belangrijker nog- hoe we hier uit kunnen komen.

Nederland loopt vast

Het vertrouwen in de overheid is de laatste decennia sterk afgenomen. De politiek poogt geregeld om de schuld te geven aan populistische partijen, maar bij het stikstofdossier is de overheid toch echt zelf debet aan het gebrek aan vertrouwen. Het ministerie van Landbouw kiest doelbewust voor het ontwikkelen van beleid op basis van modellen die niet te vertrouwen zijn, omdat ze niet uitvoerig zijn gevalideerd met metingen. Onder bepaalde aannames zitten zeer gedateerde onderzoeken uit de jaren ‘80 van de vorige eeuw die nooit zijn herhaald. Bij het berekenen van de kritische depositiewaarden is door experts in 2002 een keuze gemaakt voor een arbitraire waarde, zonder dat dit ooit gevalideerd is in de Natura2000-gebieden. En dan onderhandelt LNV ook nog eens met het RIVM over de gewenste uitkomsten van de modellen.

Vertrouwen ontbreekt

Als burger wil ik graag 100% achter de beleidskeuzes staan, maar ik kan niet meer vertrouwen op dit Aerius-model, en daarmee kan ik niet meer vertrouwen op het RIVM als scheidsrechter. En doordat het ministerie een ondeugdelijke scheidsrechter heeft aangewezen en dit doelbewust en na herhaalde kritiek blijft volhouden, kan ik ook geen vertrouwen hebben in het ministerie. En doordat de politiek meegaat in de keuzes van het ministerie, heb ik helaas geen vertrouwen meer in het optreden van politici in het stikstofdossier. Ze hebben er gezamenlijk een potje van gemaakt.

‘Het ministerie en RIVM hebben er een potje van gemaakt’

Hoe verder?

Ik kan precies uittekenen hoe dit verder gaat. Als gevolg van tientallen WOB-verzoeken komen er grote rechtszaken aan van zowel de natuurzijde als van de kant van de landbouw. We gaan jaren tegemoet van procederen op dit dossier, waarbij er miljarden verloren gaan, terwijl het land niet van het slot komt. In relatie tot aanpalende dossiers, zoals woningbouw, verkeer, migratie (huizenbouw), landbouw (voedselvoorziening) en energievoorziening is dit een nachtmerrie.

Aanbevelingen

Hoe langer het kabinet wacht met het openbreken van het regeerakkoord, hoe zuurder de appel wordt waar men doorheen moet bijten. Op termijn zal blijken dat de rechter het stikstofbeleid aan de hand van modellen zonder deugdelijke validatie door middel van zeer veel metingen niet zal toestaan als basis voor beleid. Het is daarom bittere noodzaak om de volgende tien aanbevelingen op te volgen:

• Het vervangen van het Aerius/OPS als instrument voor stikstofmodellering door het Europees erkende Lotos-Euros/Emep (TNO), een open source-model. De nauwkeurigheid van dit model is weliswaar op detailniveau minder, maar bij Aerius/OPS is dit detailniveau juist zeer onbetrouwbaar. Aansluiten bij de modellering van onze buurlanden geeft een beter geharmoniseerd beleid.

‘Het is in niemands belang dat deze trein doordendert’

• Onverkort en compleet volledig alle stikstof-emissie van alle bronnen op een gelijkwaardige manier meenemen als input in het model. Dit betekent: zware industrie, al het vliegverkeer (dus ook boven de 3000 voet/900 meter), buitenland, bodemuitstoot toevoegen of aanpassen in de Emissieregistratie. Alle bronnen dienen te worden gevuld met terugwerkende kracht tot 2010 om geen rare bewegingen in modellen te krijgen.

• Alle aannames in de modellering worden transparant gedeeld en pas gebruikt als er voldoende validatie is. 

• Als uitgangspunt voor beleid of in rechtszaken stikstofmetingen zwaarder laten wegen dan modellen of berekeningen. Is er verschil tussen de metingen en de modelleringen, dan worden de metingen gebruikt als waarheid.

• Het RIVM gaat voor wat betreft het stikstofdossier communiceren met het ministerie van Landbouw en het ministerie van Infrastructuur via de Tweede Kamer. Direct contact tussen het RIVM en de departementen wordt verboden, om zo de autonomie van het RIVM te borgen en de belangenverstrengeling te doorbreken. Helaas is dit nodig.

• De depositiemetingen op de Natura2000-gebieden worden herzien aan de hand van metingen die minstens één totaal kalenderjaar van twaalf maanden gaan beslaan. Concreet: per Natura2000-gebied wordt een significant aantal meetpunten geïnstalleerd (orde grootte: 500 per gebied). 

De kritische depositiewaarden van de tien meest kritische vegetaties per Natura2000-gebied worden opnieuw vastgesteld door de Wageningen Universiteit ter validatie van de experts. Hierbij worden ook internationaal gekozen normen meegenomen, mochten metingen geen duidelijkheid verschaffen.

• In afwachting van bovenstaande wordt de besluitvorming over de uitgaven van het stikstoffonds geparkeerd en wordt in het kader van zorgvuldigheid landelijke, regionale en lokale besluitvorming in relatie tot het stikstofdossier geparkeerd. Lokaal kan er getest worden met een geïntegreerde aanpak.

• Het ontwikkelen van een nieuw stikstofbeleid dat recht doet aan de werkelijk gemeten situatie. Heroverweging van de Natura2000-gebieden en het doel achter het stikstofbeleid.

• Het blijven inzetten op innovatieve technologische oplossingen om de uitstoot van stikstof (met name: ammoniak) te reduceren en het reduceren van verliezen door zoveel mogelijk cyclische natuurketens te ontwikkelen.

Nieuwe toeslagenaffaire dreigt

Provinciale en lokale politici, die de besluitvorming over dit dossier op hun bord hebben liggen, maken zich in toenemende mate zorgen over de mate van onzorgvuldigheid waarmee beslissingen genomen moeten worden. En dat is toch wel een teken aan de wand. Welke mening, visie of waarheid je ook bent toegedaan in het stikstofdossier, het is in niemands belang om deze trein te laten doordenderen in een bepaalde richting op basis van ondeugdelijke cijfers. Want als op termijn aan de hand van metingen blijkt dat de modeluitkomsten anders waren dan de werkelijkheid, dan heeft de overheid op individuele schaal beslissingen genomen die incorrect waren. En dan dringt zich al snel de vergelijking op met de toeslagenaffaire. Waar deze ouders vaak een kleine fout maakten, werden zij door het systeem vermorzeld. Mocht dit ook zo zijn bij een individuele boer die te goeder trouw zijn ammoniakuitstoot jarenlang verminderd heeft, maar toch onteigend wordt, dan vermorzelt ook hier het systeem het individu mogelijk op incorrecte wijze.

Integriteit ver te zoeken

Tijdens de parlementaire enquête die dan zal volgen, zullen natuurlijk excuses worden gemaakt door de overheid, hoge ambtenaren van het ministerie van Landbouw, het RIVM, provinciale bestuurders, maar het individu is daarmee niet geholpen. Wij verdienen een eerlijke en kundige overheid, die besluiten neemt met de hoogst mogelijke vorm van integriteit. Dit dossier verdient een nieuwe start.

Auteur Rutger van den Noort (40) is ondernemer en schrijft daarnaast op persoonlijke titel en onbezoldigd opinies, veelal over politieke thema’s. Dit artikel is een verkorte weergave. Het originele en volledige artikel is te vinden op opiniez.com.

Vorig artikelde Dag van Melk van het Noorden
Volgend artikelMarkt schikt zich niet naar scenario overheid