Er gaat per 30 november 2021 een streep door alle getekende contracten van melkveehouders die zich hadden aangemeld voor de nieuwe vleesketen ‘Beter voor Rundvlees’ van Albert Heijn en A-ware. Het project gaat wel door, maar met nieuwe partners en onder andere voorwaarden.
Albert Heijn en A-ware gaan nu in zee met slachterij Vion, die de koeien slacht in Dokkum of Tilburg. Voor de twee oorspronkelijke ketenpartners, slachterij Ameco en Heijdra Vleesvee, is in de nieuwe opzet geen rol meer weggelegd. Alle eerdere getekende deelnameformulieren en voorwaarden komen per 30 november 2021 te vervallen, zo lieten Albert Heijn en A-ware de 450 potentiële deelnemers op zaterdag 27 november per mail weten. Melkveehouders die willen meedoen, moeten zich opnieuw aanmelden.
De premie per aangemelde koe die rechtstreeks van het melkveebedrijf naar de slacht gaat, blijft € 115. Het grote verschil met het eerste contract, dat door diverse melkveehouders was ondertekend maar dus per 30 november vervalt, is dat de veehouder nu weer volledig zelf opdraait voor de kosten voor transport, commissie en slacht van de koe, gemiddeld zo’n € 75. In de oorspronkelijke opzet was de veehandel ertussenuit en hoefde de melkveehouder maar € 30 te betalen. De inkoop was centraal geregeld.
Oorspronkelijke plan
Dit najaar presenteerden Albert Heijn en A-ware hun plannen aan alle melkveehouders die al meedoen aan het Beter voor Koe, Natuur & Boer-programma. Aan dit programma doen inmiddels zo’n 450 melkveehouders mee. In ruil voor een scala aan voorwaarden krijgen ze een meerprijs van 5 cent per kilo melk. De supermarktketen en A-ware geven het project nu een vervolg door het restproduct van deze keten – het vlees – te verwaarden. Er komen twee vleesstromen: een deel van de melkkoeien gaat via afmesters naar de slachters en een deel rechtstreeks.
Voor het afmesten waren afspraken gemaakt met Heijdra Vleesvee in IJsselsteijn. Slachterij Ameco in Apeldoorn, onderdeel van de Van Drie Groep, zou de koeien slachten. Maar beide partijen doen nu niet meer mee. Albert Heijn heeft nieuwe afspraken gemaakt met Vion, dat nu de inkoop regelt van de koeien. Volgens Albert Heijn hebben Ameco en Heijdra Vleesvee zelf aangegeven niet verder te willen. Verder krijgt de veehandel in het stuk tussen melkveebedrijf en slachterij in tegenstelling tot het eerdere plan nu wel alle ruimte. Dat betekent wel dat de melkveehouder per afgevoerde koe nu meer kosten maakt.
Veehandel er tussenuit
Waarom is het oorspronkelijke ketenproject ontploft? Het lijkt erop dat de veehandel zijn macht heeft laten gelden. Albert Heijn en A-ware wilden de veehandelaren ertussenuit halen. De twee initiatiefnemers presenteerden de boeren een plan voor een premie van € 115 per slachtkoe. Daarnaast zou het wegvallen van de veehandel de boer nog eens een besparing van € 45 opleveren. ‘Dus eigenlijk is de meeropbrengst niet € 115 maar € 160 per afgemolken koe’, zo kregen de boeren op besloten voorlichtingsbijeenkomsten te horen. Op een melkveebedrijf met 100 melkkoeien en een afvoer van 30% toch een mooi extraatje van bijna € 5.000.
Andries Kingma: ‘Verstandige move’
De Friese veehandelaar Andries Kingma noemt de aanpassing in het ketenproject van Albert Heijn en A-ware om de veehandel weer een rol te geven verstandig. Hij gaat niet mee in de conclusie dat de veehandel middels een machtsspel de boel heeft laten ontploffen. ‘Ik zou liever willen spreken van bijsturen.’ Hij erkent wel dat de veehandel in de rundvleesketens veel macht heeft. ‘De veehandel heeft de kennis, de contacten en de logistiek om de koeien snel en efficiënt op de juiste plaats te krijgen.’ Hij plaatst nog wel een kanttekening bij hoe de vleesketen van Albert Heijn en A-ware nu gestalte gaat krijgen. ‘Als er maar één slachterij meedoet, sluit je concurrentie uit. De premie kan dan wel eens snel een sigaar uit eigen doos worden.’
De veehandel kreeg lucht van de plannen van Albert Heijn en A-ware. Ineens waren er steeds meer melkveehouders die hun bedankten voor bewezen diensten. Dit alles leidde tot grote onrust. Veehandelaren begonnen twijfel te zaaien bij melkveehouders. Dat lukte. Moesten melkveehouders de jarenlange band met hun veehandelaar zo maar opgeven voor een leveringscontract met een aantrekkelijke bonus? Die veehandelaar regelt immers vaak ook allerlei andere zaken tussendoor even voor de boer. Ook wees een aantal veehandelaren op de risico’s. Dat de koppeling van melk aan vlees ‘gezien de vele breed uitgemeten vleesschandalen in de media’ niet zonder risico is. Dat een melkveehouder voor een lange periode een leveringsplicht aangaat en zijn vrijheid verliest. En dat het maar zeer de vraag is dat de op het oog aantrekkelijke bonus hoger uitkomt dan wat veehandelaren met hun handel op de vrije markt voor de boer verdienen. Toezeggingen voor deelname gingen ‘on hold’. Intussen vonden achter de schermen bij de diverse betrokken partijen heftige discussies plaats. Zo zou slachterij Ameco ook worden geboycot door diverse veehandelaren, als drukmiddel om uit de gesloten keten te stappen.
Slachterij Ameco werd geboycot door diverse veehandelaren, als drukmiddel om uit de gesloten keten te stappen.
Water bij de wijn
De onrust in de veehandel en bij boeren landde al snel bij Albert Heijn en A-ware. Daarop schreven zij in een mailing aan de potentieel deelnemende melkveehouders dat er veel enthousiasme is. Maar dat er ook vragen binnenkomen, met name over de rol van de veehandelaar. In de mailing stond: ‘Wij respecteren de band tussen de melkveehouder en veehandelaar en begrijpen dat er veel melkveehouders zijn voor wie deze samenwerking verder gaat dan enkel de afvoer van melkkoeien. Om dit een duidelijkere invulling te geven hebben wij het proces aangescherpt.’ Die aanscherping kwam erop neer dat melkveehouders in het oorspronkelijke plan tóch meer vrijheid zouden krijgen om binnen het concept te kiezen voor het werken met een veehandelaar.
Clash tussen keten en handel
Blijkbaar was die verruiming onvoldoende om alle partijen in de oorspronkelijke keten binnenboord te houden. Het eindresultaat is dat er geen rol mee is weggelegd voor slachterij Ameco en Heijdra Vleesvee. ‘Ameco heeft zich teruggetrokken en Heijdra Vleesvee heeft ook besloten de samenwerking te beëindigen’, laat een woordvoerder van Albert Heijn weten. Bronnen rond beide bedrijven zeggen dat het beëindigen van de samenwerking ‘niet vrijwillig’ was. Heijdra wil geen commentaar geven op de ontstane situatie. Ameco was niet bereikbaar voor commentaar.
De vleesketen van Albert Heijn en A-ware gaat nu dus verder met Vion, maar zoals het lijkt met voor de boer toch enigszins uitgeklede voorwaarden. Het hele gevecht lijkt sterk op een botsing tussen enerzijds de nieuwe wereld: één of enkele paar grote marktpartijen, die liefst werken met gesloten ketens zonder tussenhandel, een strakke regie en op basis van vooraf afgesproken prijzen rechtstreeks zaken doen met de boer. En anderzijds de oude wereld van de handel, die vooral werkt op basis van emotie en vertrouwensband en boeren waarschuwt voor de grote, boze marktpartij die vooral uit is op eigen gewin.
Een strijd om de macht, die de komende weken ongetwijfeld een vervolg krijgt.
Een uitgebreid achtergrondartikel over dit onderwerp leest u in magazine Melk van het Noorden die vanaf 10 december wordt verspreid.
