Hij is gek op vlees en houdt van een glas melk. Maar om daarvoor dieren hun natuurlijke leven te ontnemen en te doden, is iets wat hij altijd heeft verafschuwd. Nu maakt, verkoopt en eet hij vlees op ‘een intelligentere manier’ en wil hij melk maken uit gras zonder tussenkomst van koeien. Hoe boer Jaap Korteweg (58) vanuit zijn missie een uiterst succesvol ondernemer werd.

‘In 2050 is 80 procent van het vlees en de zuivel plantaardig.’ Op de drempel van 2021 doet Jaap Korteweg die voorspelling. ‘Het vlees is dan beter, lekkerder en goedkoper dan het dierlijke vlees zoals wij dat nu kennen. En de melkkoeien zijn vervangen door machines. Robots maaien het gras van de landerijen en brengen dat naar roestvrijstalen koeien in de stal, die er melk van maken. Lekkere, verse melk die door het ingenieuze proces niet van echte koeienmelk is te onderscheiden. Dit gebeurt onder de vleugels van kleine boerencoöperaties’, schetst Korteweg zijn toekomstbeeld.

Veel boeren verklaren hun collega – Korteweg runt naast zijn vlees- en melkondernemingen een 140 hectare groot biologisch akkerbouwbedrijf in het Brabantse Langeweg – voor gek. Maar dat deden ze ook toen hij vijftien jaar geleden vegetarisch
vlees ging maken en aankondigde de grootste slager ter wereld te willen worden. Korteweg gaf zijn missie vorm met De Vegetarische Slager, een bedrijf dat in amper tien jaar tijd
uitgroeide tot een speler van formaat. In 2018 verkocht hij zijn ‘levenswerk’ voor vele miljoenen euro’s aan levensmiddelenreus Unilever. De vleesproducten van De Vegetarische Slager worden inmiddels verkocht in 42 landen, de jaarlijkse groeicijfers zijn
duizelingwekkend.

Those Vegan Cowboys

Na de verkoop van De Vegetarische Slager – waaraan Korteweg overigens nog wel is verbonden als boegbeeld en uithangbord – stortte hij zich op een nieuwe missie: melk maken uit gras, maar dan zonder koeien. Geen melkvervangers uit haver, soja, kokos of
amandelen, maar echte melk zoals koeien dat maken van gras. Het verschil is dat hij de echte koe vervangt door een roestvrijstalen koe. Daarin wil hij precies hetzelfde proces laten plaatsvinden als in een echte koe. ‘Je kunt ons proces vergelijken met de spijsvertering en melkproductie in een koe. Wij vervangen de koe door micro-organismen, waarna fermentatie plaatsvindt en de gras in melk wordt omgezet.’
Hij kiest bewust voor gras. ‘Want gras is erg duurzaam, het groeit zonder hulpmiddelen altijd en overal. Bovendien is ons proces vele malen efficiënter. Uit dezelfde hoeveelheid gras halen we vijf keer zoveel melk. Je hebt dus vijf keer minder landverbruik, watergebruik, energieverbruik, noem maar op. Het zorgt er ook voor dat we veel meer ruimte gaan krijgen op deze aarde. Als dat doorzet dan krijgen we enorme gebieden, wereldwijd, beschikbaar voor natuur.’

Laboratorium in Gent

In een laboratorium in het Belgische Gent werkt Kortweg onder de naam Those Vegan Cowboys met een team van twintig specialisten aan zijn droom. Hij omringt zich met wetenschappers van onder andere Wageningen University. Minutieus analyseren ze wat er
in de koe gebeurt, welke processen plaatsvinden en hoe het gras wordt omgezet in melk. Opnieuw stuit Korteweg op veel scepsis: het winnen van melkeiwit uit gras zonder koeien zou te complex zijn. ‘De sleutel is om caseïne, het dierlijke eiwit dat in melk voorkomt,
zo goed mogelijk na te bootsen. We denken dat we vijf tot zeven jaar nodig hebben om dat voor elkaar te krijgen. Ik was aanvankelijk ook sceptisch, maar nu verschillende disciplines meedoen, maken we toch stapjes en word ik steeds een beetje optimistischer dat het ons gaat lukken.’ Hij wordt in zijn optimisme gesteund door wetenschappers, waar inmiddels vrij brede consensus is dat het kan. ‘Het is een kwestie van tijd en geld.’

De toekomst
Hoe Jaap Korteweg de toekomst ziet van de Nederlandse land en tuinbouw? In het begin van dit verhaal gaf hij al een doorkijkje. Hij hoopt dat Nederland ‘de Silicon Valley’ van de
wereld wordt. Een boerenproeftuin, met voedselbossen waar met precisietechnieken wordt geoogst. Waar met verticale landbouwsystemen groenten worden geteeld. Waar ruimte
is voor een natuur met wolven. En waar het laatste gat in de kringloop, de mens, is gesloten. Mensenmest gaat dan over de akkers waar alleen nog producten worden verbouwd voor menselijke consumptie. ‘Nederland is dan een land dat hoogwaardige kwaliteitsproducten en kennis exporteert en een voortrekkersrol heeft in de wereld. Nu exporteren we ook, maar zijn onze producten echt onderscheidend, echt innovatief? Ik denk het niet.’

Beloning van € 2,5 miljoen

Maar Korteweg is ongeduldig. Those Vegan Cowboys heeft een beloning van € 2,5 miljoen uitgeloofd voor degene die het lukt om de ontwikkeling te versnellen. In de tussentijd zit het bedrijf niet stil en wordt op basis van bestaande plantaardige ingrediënten kaas
gemaakt. De recente samenwerking tussen Those Vegan Cowboys met het familiekaasbedrijf Westland uit Huizen is een voorbeeld daarvan. De partijen willen in de zomer van 2021 een plantaardige smeerkaas op de markt brengen. Dat een gerenommeerd kaasbedrijf ook de plantaardige kant opzoekt, zegt wellicht iets over de marktpotentie van plantaardige zuivel. ‘Kaas zonder het gebruik van dieren heeft de toekomst’, is de stellige overtuiging van Korteweg. Hij vertelt dat een aantal grote zuivelverwerkers al belangstelling hebben getoond.
Waar komt zijn overtuiging vandaan dat dieren houden voor productie verkeerd is? Jaap Korteweg: ‘Ik ben opgegroeid in een nest waar vlees eten als een noodzakelijk kwaad werd gezien, dus er lag al een basis.’ Toch bedreef hij jarenlang de jacht. ‘Dat kan uit oogpunt van wildbeheer nog een bepaalde noodzaak in zich hebben. Het doden van dieren omdat wij zo graag vlees eten heeft dat voor mij absoluut niet.’
Na uitbraken van varkenspest en gekke koeienziekte was het klaar en besloot Kortweg vegetariër te worden. Vervolgens ontmoette hij op een vakantie in Zuid- Frankrijk Niko Koffeman, mede-oprichter van de Partij voor de Dieren. De mannen vonden elkaar in hun overtuiging dat de voedselketen moet worden ingekort door het dier ertussenuit te halen. Uit oogpunt van dierenleed, maar ook omdat het de aarde minder belast. Samen met Koffeman zette Korteweg De Vegetarische Slager op. En samen staan ze nu aan het roer van Those Vegan Cowboys.

Jaap Korteweg wil na het succes van De Vegetarische Slager nu met Those Vegan Cowboys de wereld veroveren. Het product: melk uit gras, maar dan zonder tussenkomst van een koe. Foto’s: Those Vegan Cowbows

Beter dan echt vlees

Hun missie is onveranderd: heerlijke vlees- en melkproducten maken zonder exploitatie van dieren. ‘Ik denk dat weinig mensen een goed gevoel krijgen bij bio-industrie. Of dat ze staan te juichen dat in de melkveehouderij de kalfjes bij de koe vandaan worden gehaald. Maar ik denk ook dat de meeste mensen vlees en zuivel erg lekker vinden. Anders waren we allemaal al lang vegetariër of veganist geworden. Vanuit die gedachte maken wij producten en proberen we ze steeds beter te maken.’ Voor deze verbeterslag schakelen ze gerenommeerde wetenschappers, productontwikkelaars topslagers en chef-koks in. ‘Het lukt met steeds meer producten om heel dicht bij de smaak van echt vlees te komen. Ik ben ervan overtuigd dat het plantaardige vlees en ook de grasmelk over een aantal jaren lekkerder en beter is. Omdat we werken met volledig gecontroleerde processen krijg je een uniformiteit die het echte vlees en echte melk nooit kunnen halen.’
Zijn boodschap wordt hem niet door iedereen in dank afgenomen. Op het honderdjarig bestaan van de slagersbond was hij uitgenodigd als spreker. Dat ging niet door omdat een deel van de leden dat niet pikte. Op het Nationaal Pluimvee Congres zei hij tegen een zaal vol kippenhouders: ‘Ik ben jullie grootste bedreiging, want over dertig jaar wordt vlees niet meer van kippen gemaakt. Nadien kwam een jonge boer naar hem toe: ‘Ik mis iemand die ons verhaal goed vertelt’, zei hij tegen me. Toen antwoordde ik: ‘Misschien moet je zorgen dat je een goed verhaal hebt. Als je dat eenmaal hebt, maakt het niet zoveel
meer uit wie het vertelt.‘

 

Dit artikel is gepubliceerd in Agrarisch Magazine 2021 dat vanaf 30 december 2020 onder melkveehouders en akkerbouwers in Noord-Nederland is verspreid.

Vorig artikelRabobank: ‘Extern salderen holt de sector uit’
Volgend artikel‘Nederland is toe aan nieuwe manier van landinrichting’