Jake Zajkowski is een agrarisch journalist uit de Verenigde Staten. Sinds begin dit jaar woont en studeert hij in Oostenrijk en reist door Europa om het landschap en de landbouw persoonlijk te ondergaan. Voor Melk van het Noorden beschrijft hij zijn bevindingen en vergelijkt hij de VS en EU op landbouwgebied.
Tijdens mijn eerste bezoek aan Nederland noemde ik betalingen uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid subsidies, totdat een Nederlandse melkveehoudster me snel corrigeerde: ‘Het zijn betalingen voor publieke diensten’, zei ze resoluut. In Europa leerde ik al snel dat boeren niet alleen worden gecompenseerd om voedsel te verbouwen, maar ook om landschappen te beheren en het plattelandsleven te behouden. Deze betalingen zijn geen fooien, maar contracten met de maatschappij. Dus, boert iedereen voor het algemeen belang? Het antwoord hangt volgens mij af van waar je boert en hoe je overheid dat werk waardeert.
Zoek de verschillen
Reizen door Europa maakt me meteen duidelijk dat de landbouw allesbehalve uniform is. In Nederland bezocht ik export gedreven tuinbouwkassen en hightech melkveebedrijven. Op de Balkan ontmoette ik groentetelers met bescheiden percelen die afhankelijk zijn van EU-betalingen om te overleven – en die enorm trots zijn op hun levensonderhoud.
De VS heeft meer dan twee keer zoveel landbouwgrond als de EU, maar Europa heeft vijf keer zoveel boeren. Ondanks kleinere gemiddelde landbouwomvang, heeft Europa een grotere plattelandsbevolking, 25% versus 18%. Beide zijn sterk afhankelijk van landbouwbeleid voor plattelandsinkomen, voedselzekerheid en economische stabiliteit, maar hun systemen lopen aanzienlijk uiteen.
In de VS besteedt de overheid via de zogenoemde ‘Farm Bill’ ongeveer 75% van het budget aan ondersteuning van verschillende voedselhulpprogramma’s. De resterende 25%, ongeveer $ 102 miljard, ondersteunt landbouwgerelateerde programma’s, waaronder gewasverzekeringen, rampenbestrijding, handelscompensatie, marketing en natuurbehoud.
Ruim 35% van deze landbouwgerichte financiering ondersteunt vrijwillig natuurbehoud. In tegenstelling tot Europa zijn Amerikaanse landbouwprogramma’s niet gegarandeerd: boeren moeten jaarlijks een aanvraag indienen via lokale kantoren van de Farm Service Agency en voldoen aan de toelatingscriteria om de steun te ontvangen.
Het Europese GLB verdeelt de financiering over directe betalingen en plattelandsontwikkeling, maar mist een ondersteuningssystematiek van voedselhulpprogramma’s zoals de VS die dus wel kent. Veel GLB-betalingen zijn losgekoppeld van de productie, terwijl Amerikaanse losgekoppelde betalingen beperkt zijn tot bepaalde gewassen, voornamelijk granen, en niet jaarlijks gegarandeerd zijn.
Beide systemen zijn gericht op het stimuleren van duurzaamheid, wanneer de politieke omstandigheden dit toelaten. In de EU blijft iets minder dan 5 procent van de GLB-uitgaven, ongeveer € 2,7 miljard, gekoppeld aan specifieke soorten eco-diensten. Daarentegen trekt de VS jaarlijks $ 6 miljard dollar uit voor natuurbehoudprogramma’s, waarbij boeren zich moeten aanmelden en moeten voldoen aan criteria met betrekking tot de oppervlakte van hun landbouwareaal.
Boeren en de Trump-agenda
Landbouw maakt nu meer deel uit van het nationale politieke debat dan ooit in de recente Amerikaanse geschiedenis. Vraag het maar aan veel boeren, en ze zullen zeggen dat ze zich onder deze regering meer gezien en gehoord voelen dan onder eerdere.
Maar deze zichtbaarheid heeft een prijs. De terugdraaiing van initiatieven op het gebied van diversiteit, gelijkheid en inclusie ging gepaard met minstens $ 6 miljard dollar aan bezuinigingen op wetenschappelijke financieringsinstanties, wat landbouwonderzoekers onevenredig hard treft. Contracten voor ecosysteemdiensten zijn ingetrokken of geherstructureerd, tekst over klimaatverandering is geschrapt uit de overheidsrichtlijnen en naar verwachting zullen ongeveer 15.000 van de 100.000 medewerkers van het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA) vertrekken vanwege reorganisaties. Hoewel de rechtbanken deze terugdraaiingen van financiering en personeel af en toe hebben vertraagd, hebben ze de regering niet tegengehouden. De huidige regering voert overduidelijk een strategie uit die enorme, maar moeilijk te overziende, gevolgen heeft voor de landbouw als geheel.
Hoe boeren ermee omgaan
Economen gebruiken verschillende indicatoren om te meten hoe goed het financieel gesteld is met de twee miljoen Amerikaanse boeren. Dit jaar is het netto-inkomen van boeren met bijna 30% gestegen dankzij een enorme stijging van de overheidsbetalingen, is het aantal faillissementen in 2024 desalniettemin ook met 55% gestegen en neemt het totale aantal boeren geleidelijk af, met 7% sinds 2017.
Het weer en de markt beïnvloeden de uitkomsten, maar het overheidsbeleid voor landbouw speelt een belangrijke rol. In de Amerikaanse zuivelsector vertrouwen de meeste boeren op federale melkmarketingorders en prijsondersteuning, net als in Europa. Belangrijke exportproducten zoals zuivel, suiker en granen ontvangen de meeste steun, terwijl fruit en groenten minder dan 4% krijgen.
‘Ik werd vlot gecorrigeerd dat subsidies geen subsidies zijn maar vergoedingen’
In Hessen, Duitsland, heb ik onlangs een week gewerkt met Thorsten en Martin, twee broers van een biologische melkveebedrijf met 50 melkkoeien. Ze vertelden me dat 95% van de melkbedrijven in hun regio niet winstgevend zou zijn zonder GLB-steun. Ze nemen deel aan ecoprogramma’s en landschapsbeheerprogramma’s om rond te komen. ‘Als consumenten zouden betalen wat de melkproductie werkelijk kost, zouden GLB-gelden niet nodig zijn’, vertelden ze. Maar totdat dat gebeurt, blijft het GLB essentieel, een realiteit waar boeren in heel Europa mee te maken hebben.
Markten opbouwen, dollars uitgeven
Handel weerspiegelt de gezondheid van de landbouweconomie en is een belangrijk beleidsresultaat voor de VS en de EU, beide grote exporteurs van landbouwproducten. In 2025 zijn de Amerikaanse handelsinspanningen geïntensiveerd om de afhankelijkheid van landen met handelstekorten te verminderen, een prioriteit onder de regering-Trump.
Ongeveer 2,8 procent van het GLB-budget van de EU ondersteunt marktontwikkeling, met € 185,9 miljoen toegewezen in 2024 voor de promotie van duurzame, hoogwaardige agrovoedingsproducten.
Het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA) financiert handelsinitiatieven via commissies voor grondstoffenpromotie en het markttoegangsprogramma (Market Access Program), met een budget van $ 247 miljoen in 2023, waarvan bijna $ 234 miljoen via het markttoegangsprogramma (MAP). Hoewel de EU enige publieke promotiesteun biedt, wordt veel marketing en logistiek particulier beheerd, met name via coöperaties.
Landbouwbeleid is handelsbeleid
Het is surrealistisch om te zien hoe de huidige Amerikaanse overheid politiek en economisch botst met oude bondgenoten zoals Canada, Mexico en de EU. Amerikaanse boeren hebben verrassend terughoudend gereageerd op wijdverbreide handelsverstoringen: hoge tarieven, vergeldingsmaatregelen en langdurige onderbrekingen in de handelsoorlog. Sojabonentelers en andere exportafhankelijke sectoren hebben stilletjes gelobbyd, voorzichtig maar hoopvol dat beloften om de markten te herstellen nagekomen zullen worden.
Sommige groeperingen hebben de verstoring toegejuicht. De Amerikaanse Dairy Export Council (DZC) dringt al lang aan op meer toegang tot Europese markten, waar zij stellen dat het gebruik van geografische aanduidingen (GA’s) door de EU om de kaasimport te beperken, concurrentieverstorend is. Andere sectoren, zoals rund- en lamsvlees, hebben tarieven omarmd als hefboom in wereldwijde onderhandelingen.
Ook al spreken boeren in Europa en Amerika niet rechtstreeks met elkaar, ze zijn constant in gesprek via markten, handelsbeleid en overheidssteunmechanismen. En in 2025 zie ik die systemen, zeker als je ze letterlijk vergelijkt, in rap tempo herschreven worden. De vraag is nu niet alleen wie er betaald krijgt om te boeren, maar ook wie, zowel in de VS als de EU, mag bepalen waar de landbouw in essentie voor dient.
